کمی سنجی اجزای اصلی مقاومت به شوری در برخی ارقام گندم نان

شوری خاک یکی از مهم ترین تنش های غیرزیستی است که موجب کاهش عملکرد غلات می شود. بهبود تحمل تنش شوری در گیاهان به دلیل پیچیدگی صفات مرتبط با آن، با محدودیت هایی مواجه بوده است. معمولا ارزیابی میزان تحمل تنش شوری در غلات، به علت سهولت اندازه گیری ها، عمدتا از طریق سنجش میزان یون سدیم انجام می گیرد، در حالی که ویژگی دفع سدیم به تنهایی موجب بروز تحمل تنش شوری نمی باشد. در این تحقیق تحمل تنش شوری در گندم به صورت سه جزء اصلی تحمل اسمزی تنش، دفع و یا عدم جذب یون سدیم و تحمل بافتی مورد مطالعه قرار گرفت. مکانیسم های فیزیولوژیکی و مولکولی این سه جزء در 6 رقم گندم بهاره، در سطوح سلولی، اندامک ها و نیز کل بخش هوایی گیاه مورد بررسی قرار گرفت. اعمال تنش شوری 12 روز پس از جوانه زنی و به صورت تدریجی انجام گردید. بررسی صفات مورد مطالعه نشان داد که سطوح بالای تنش شوری میزان کلروفیل برگ، محتوای نسبی آب، سطح برگ، میزان یون کلسیم، وزن تر وخشک گیاه را در تمام طول دوره آزمایش کاهش و میزان نشت الکترولیت ها، میزان انتقال ذخایر فتوسنتزی از ساقه به دانه، عناصر سدیم و پتاسیم را افزایش داد. نتایج حاصل از اندازه-گیری مقادیر یون های سدیم، پتاسیم و نیز کلسیم نشان داد که با افزایش سن گیاه در ارقام مقاوم بم و دزفول میزان تجمع یون سدیم نسبت به سایرین کمتر بود ولی در برگ های پیر شرایط تنش شوری، میزان سدیم نسبت به شرایط کنترل به شدت افزایش نشان داد. ولی در ارقام حساس قدس و کویر چنین افزایشی مشاهده نشد. همچنین نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که تنش شوری در غلظت 4/0 و 8/0 گرم نمک در کیلوگرم خاک، موجب افزایش درصد کاهش عملکرد دانه و عملکرد زیست توده شد. از بررسی صفات مورد مطالعه چنین استنباط می شود که ژنوتیپ متحمل بم با استفاده از ترکیب دو مکانیسم تحمل بهتر از سایرین عمل کرده است. همچنین گیاهانی که از تحمل بافتی و تحمل اسمزی بهتری بهره می برند و یا گیاهانی که از تحمل یونی و اسمزی مناسبی برخوردارند تحمل کل بیشتری نسبت به سایر ارقام که تنها از یک مکانیسم استفاده می کنند نشان می دهند.